Ayvalık’ın Tarihçesi
Bu içerikte Ayvalık’ın tarihçesi, adının nereden geldiği ve çok daha fazlasına erişeceksiniz.
ANTİK ÇAĞDA AYVALIK
Antik çağlardan beri yerleşim yeri olarak seçilen Ayvalık isminin Kydonia‘dan geldiği düşünülür. “Kydon” ayva, “Kydonia” ise ayvalık-ayva bahçesi anlamına gelir. Antik kaynaklarda Ayvalık ve civarında olduğu düşünülen ancak yerleri kesin olarak lokalize edilemeyen Herakleia, Elateia, Koryphantis, Kydonia, Khalkis, Pordosilene/Por(d)oselene ve Nasos gibi yerleşimlerin adı geçmektedir.
Hekatonnesoi, bugün Ayvalık kıyısında en büyüğü Ali Bey/ Cunda Adası olan irili ufaklı 23 adanın bulunduğu ve Piri Reis tarafından Yund Adaları olarak adlandırılan adaların antik çağdaki ismidir. Hekatonnesoi adı yazılı kaynaklarda ilk kez Herodotos’ta geçer. Hekatonnesos adı Apollon Hekatos’tan gelir. “Hekatos”, “uzaktan vuran”, “100 ok atan”, “attığını vuran” anlamındadır. Apollon’un sıfatlarından biridir. Strabon ayrıca, bu adaların yanında Pordoselene kentinin yer aldığı adadan ve önünde daha büyük fakat iskân edilmemiş başka bir adada Apollon Tapınağı’nın bulunduğundan söz etmektedir. Tüm bu bölgenin güçlü bir Apollon kültü etkisi altında olduğunu, tanrının pek çok farklı sıfatla tapınım gördüğünü dile getirir.
AYVALIK ÇEVRESİNDE ARKEOLOJİK KAZILAR VE YÜZEY ARAŞTIRMALARI
İlk arkeolojik çalışma, 1949 yılında Dr. İ. Kılıç Kökten’ in, Yortan ve Truva II –V seramiği veren yerleri ve Midilli Adasında Thermi yerleşiminin karşısında Anadolu Prehistoryasına ait bir merkez tespit etmek için Altınova’da başlatılmıştır. Altınova’da adını Kaymaktepe olarak düşündüğü höyükte 2m x 4m boyutlarında açtığı sondaj çukurunda 3,58 m derinliğe inmiştir.
-I. Tabakada Grek- Roma seramikleri
-II. Tabakada Orta, Kuzey ve Doğu Anadolu ile karşılaştırılabilecek Kalkolitik Çağ seramiklerine
-III. Tabakada Kalkolitik Çağ seramikleri, yıkık bir duvar kalıntısı ve küçük taşlarla döşeli bir zemin ortaya çıkarmıştır.
Çamoba Mahallesi, Asar tepe üzerinde Asar Tepe Mevkisinde yer alan Geç-Klasik Erken Helenistik döneme tarihlenen ve tepe üzerinde tahkim edildiği, anlaşılan bir karakol yerleşiminin izleri belgelenmiştir. Gerçekleştirilen yüzey taraması neticesinde yoğun miktarda seramik, Doğu Roma dönemine ait sırlı seramik parçaları, Roma dönemi tabak, kâse formlarına ait parçalar, 1 adet kurşun ağırlık, demir ok ucu, pişmiş toprak figürün parçaları, Kantharos adı verilen içki kaplarına ait parçalar, Hellenistik döneme ait seramik parçaları tespit edilmiştir.
Bu bulgular ışığında Ayvalık ve çevresinde; Kalkolitik Çağ, Erken Tunç Çağı, Demir Çağı, Hellenistik, Roma ve Bizans çağlarının yaşandığı anlaşılmaktadır.
OSMANLI DÖNEMİNDE AYVALIK
1439-1453 yılları arasında Ayvalık ve çevresi Ceneviz egemenliğinden Osmanlılara geçer. Ayvalık o yıllarda limana hâkim bir tepe üzerine kurulmuş, liman bağlantısı sayesinde tarım, ticaret ve kültür önemli ölçüde gelişmiştir. Ayvalık, 19. yüzyılın ilk yarısında Yunan bağımsızlık hareketine katılır. Bunun üzerine Ayvalık ile çevredeki Yunan ve Türk şehirleri arasında çatışmalar çıkar. Hükümet bu bölgelere asker gönderdiğinde Yunanlılar silahlarını bırakmaz ve adalara kaçarlar. On yıl sonra mültecilerin geri dönmesine izin verilir. Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı sırasında Yunanlılar yeniden ayaklanır. 29 Mayıs 1919’da Rumlar Ayvalık’ı alır. Ancak Ali Çetinkaya, topladığı gönüllülerle bir Ayvalık cephesi oluşturur. Ayvalık 15 Eylül 1922’de Türklerin eline geçer.